Ομιλία του κ. Δημ. Παπαδημητρίου στο 9ο Περιφερειακό Συνέδριο για την Παραγωγική Ανασυγκρότηση στη Δυτική Ελλάδα

05/02/2018Ομιλία του Υπουργού Οικονομίας και Ανάπτυξης κ. Δημήτρη Παπαδημητρίου στο 9ο Περιφερειακό Συνέδριο για την Παραγωγική Ανασυγκρότηση στη Δυτική ΕλλάδαΚύριε Περιφερειάρχη, Κύριοι Δήμαρχοι, Κυρίες και Κύριοι,Το ένατο Περιφερειακό Αναπτυξιακό Συνέδριο που γίνεται σήμερα στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας (ΠΔΕ) είναι στα πλαίσια επεξεργασίας, εξειδίκευσης και εμπλουτισμού της Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής 2021 για την οικονομία της χώρας και της περιφέρειας. Η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας το 2017, συνοδεύτηκε από μία σειρά ρεκόρ επιδόσεων δεκαετίας, τουλάχιστον σε βασικά οικονομικά μεγέθη, όπως είναι οι εξαγωγές, οι επενδύσεις, οι ξένες άμεσες επενδύσεις, η απασχόληση, το ποσοστό ανεργίας, τα δίδυμα ελλείμματα και οι δείκτες εμπιστοσύνης της οικονομίας. Ειδικότερα :1. Είμαστε η 1η χώρα πανευρωπαϊκά από πλευράς προόδου προσαρμογής της οικονομίας (σύμφωνα με το Euro Plus Monitor), αφού κατορθώσαμε να μηδενίσουμε τα δίδυμα ελλείμματα της Γενικής Κυβέρνησης και των τρεχουσών συναλλαγών σαν ποσοστά στο ΑΕΠ.2. Διατηρούμε τα υψηλότερα επίπεδα ανταγωνιστικότητας τιμών της τελευταίας 8ετίας και τον υψηλότερο βαθμό εξωστρέφειας που είχαμε ποτέ σαν οικονομία, με τις εξαγωγές αγαθών κι υπηρεσιών να φθάνουν σε ιστορικά κορυφαία επίπεδα.3. Είχαμε την καλύτερη ποσοστιαία αύξηση στον τομέα των παραγωγικών ιδιωτικών και ξένων άμεσων επενδύσεων της τελευταίας 10ετίας. 4. Η βιομηχανική παραγωγή και ο δείκτης προμηθειών των μάνατζερ στη μεταποίηση (ΡΜΙ) σημείωσαν την ισχυρότερη άνοδο στο επίπεδο της τελευταίας 10ετίας. 5. Εντυπωσιακή είναι ακόμη η αύξηση της ιδιωτικής οικοδομικής δραστηριότητας και σε μικρότερο βαθμό του λιανικού εμπορίου για πρώτη φορά στη διάρκεια της 10ετίας.6. Είχαμε τη μεγαλύτερη αύξηση απασχόλησης της τελευταίας 10ετίας και τα χαμηλότερα επίπεδα ανέργων, ανεργίας νέων και μακροχρόνιας ανεργίας της τελευταίας 6ετίας.7. Τον Ιούλιο του 2017, πετύχαμε την πρώτη έξοδο στις αγορές σε περίπου τρία χρόνια, ενώ πρόσφατα επωφεληθήκαμε από μία πρωτοφανή εθελοντική ανταλλαγή ομολόγων, προσελκύοντας έτσι περισσότερους επενδυτές σε νέες μελλοντικές εκδόσεις.8. Τέλος, η απόδοση των κρατικών ομολόγων έπεσε στο επίπεδο του 2006 τονίζοντας την επιστροφή της εμπιστοσύνης στις αναπτυξιακές προοπτικές της ελληνικής οικονομίας. Αξιοσημείωτη είναι και η επιχειρηματική κινητικότητα που σημειώνεται φέτος όπως : (α) από 1/1/2017 έως 31/12/2017 έγινε μία (net) αύξηση του επιχειρηματικού δυναμικού της χώρας κατά 6611 επιχειρήσεις (από τα στοιχεία ΓΕΜΗ).(β) τα υπερδιπλάσια κεφάλαια σε σύγκριση με το σύνολο του 2016 που έχουν δαπανήσει οι εταιρίες επενδύσεων σε ακίνητη περιουσία,(γ) η σταθερή αύξηση των επενδύσεων σε έρευνα και ανάπτυξη των ελληνικών επιχειρήσεων από 0,23% του ΑΕΠ το 2011, στο 0,41% το 2016, καιΤέλος, σημαντικά ενισχυμένη είναι η διάθεση για Συγχωνεύσεις και Εξαγορές στην Ελλάδα, σύμφωνα με την Ernst & Young. Χάρις σε αυτές τις επιδόσεις μπορούμε σήμερα να ατενίζουμε με αισιοδοξία το 2018 προσδοκώντας την περαιτέρω αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της ελληνικής οικονομίας, την επιτυχή έκβαση των τραπεζικών στρες τεστ, το έγκαιρο κλείσιμο της 4ης αξιολόγησης και την οριστική έξοδο από τα Μνημόνια τον προσεχή Αύγουστο που σε συνδυασμό με την αναδιάρθρωση κι ελάφρυνση του χρέους θα επιτρέψουν μεγαλύτερους βαθμούς ελευθερίας στην αναπτυξιακή πολιτική της κυβέρνησης. Εφικτός κρίνεται και ο στόχος αύξησης του ΑΕΠ κατά 2,5% το 2018.Ασφαλώς, αρκετά εμπόδια και αντιξοότητες υπάρχουν που πρέπει να υπερβούμε με σκληρή δουλειά, αποφασιστικότητα και αισιοδοξία πως οι δύσκολες μέρες της κρίσης είναι πίσω μας. Αν και ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος ενός εξωγενούς σοκ είτε διεθνο-οικονομικής είτε γεωπολιτικής προέλευσης, ικανό να περιπλέξει την κατάσταση και τις εξελίξεις, το βέβαιο είναι πως η περίοδος της ανείπωτης κρίσης και των μνημονίων έχει οριστικά τελειώσει. Εφεξής, το βάρος πέφτει στην προσπάθεια, η ανάκαμψη της οικονομίας να είναι βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη, με τη συμμετοχή σε αυτή του συνόλου της κοινωνίας και όλων των Περιφερειών της Επικράτειας. Προϋπόθεση για να πετύχουμε τον στόχο αυτό είναι να έχουμε ένα εθνικό σχέδιο ανάπτυξης, εξειδικευμένο ανά Περιφέρεια, με όλα τα αναγκαία μέσα. Γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο βρισκόμαστε σήμερα εδώ στην Πάτρα, για να αναπτύξουμε την Εθνική Στρατηγική και να συζητήσουμε τη μορφή που θα λάβει στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας με συγκεκριμένες προτάσεις και έργα. Θα ήταν καλό να εξηγήσω τι εννοούμε όταν μιλάμε για την Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική. Η αδιαμφισβήτητη πρόοδος στα θεμελιώδη οικονομικά δεδομένα της χώρας δεν συντελείται μόνη της. Είναι προϊόν τόσο των προσπαθειών των επιχειρήσεων να αξιοποιήσουν το νέο παραγωγικό περιβάλλον, όσο και της κυβερνητικής πολιτικής για ρεαλιστικές και ισορροπημένες μεταρρυθμίσεις και για συγκρότηση μιας Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής (ΕΑΣ). Η επενδυτική αναγέννηση της χώρας αποτελεί προϊόν και επιβεβαίωση της νέας Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής (ΕΑΣ) που ακολουθεί η κυβέρνηση, με πυξίδα ένα νέο παραγωγικό πρότυπο, το οποίο βασίζεται σε : -επενδύσεις, εξαγωγές, καινοτομικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ψηφιακή εκπαίδευση και απορρόφηση ανέργων μέσω προγραμμάτων ενεργητικής απασχόλησης. Στηρίζεται στο υψηλής εξειδίκευσης εργατικό δυναμικό και στις παραγωγικές επενδύσεις σε τομείς με υψηλή εξωστρέφεια, ροπή στην καινοτομία, τις νέες τεχνολογίες, και σε διεθνώς εμπορεύσιμα προϊόντα ικανά να εντάξουν τους παραγωγούς τους σε ευρύτερες αλυσίδες αξίας. Η προσέλκυση επενδύσεων και η τόνωση των εξαγωγών αφορούν περισσότερο τις μεγάλες επιχειρηματικές μονάδες, ενώ αντίθετα τα κίνητρα για τη καινοτομία, την επιχειρηματικότητα και την ψηφιακή κατάρτιση σε προγράμματα απασχόλησης αφορούν κυρίως τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τους ανέργους. Με τον τρόπο αυτό επιχειρείται η ενεργοποίηση του συνόλου της οικονομίας, ώστε στο προϊόν της ανάπτυξης να συμμετέχει όλη η κοινωνία. Στρατηγικός στόχος, λοιπόν, της νέας αναπτυξιακής πολιτικής είναι η ταχύτερη απορρόφηση της ανεργίας με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου των πολιτών, ώστε να ανακοπεί η έξοδος εγκεφάλων από τη χώρα. Με έμφαση στην ανάπτυξη της ελληνικής περιφέρειας και των δυναμικών, καινοτόμων και εξωστρεφών μικρομεσαίων επιχειρήσεων η Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική επιχειρεί : • Να προχωρήσουμε σε φορολογικές ελαφρύνσεις, όταν δημιουργηθεί το δημοσιονομικό περιθώριο.• Να ρυθμιστούν τα ληξιπρόθεσμα ιδιωτικά χρέη είτε με το νόμο Κατσέλη – Σταθάκη είτε με τον εξωδικαστικό μηχανισμό για να τονωθεί η ζήτηση.• Να περιοριστούν τα «κόκκινα δάνεια» ώστε να αποδεσμευτεί ρευστότητα από το τραπεζικό σύστημα.• Να ιδρυθεί και να λειτουργήσει τάχιστα η Αναπτυξιακή Τράπεζα προκειμένου να χρηματοδοτήσει σειρά επενδυτικών σχεδίων για τις ΜΜΕ και ελεύθερους επαγγελματίες μέσω ταμείου μικροπιστώσεων. • Τέλος, να απλοποιήσει ουσιαστικά τις διαδικασίες σύστασης επιχειρήσεων και αδειοδότησης.Πέρα από τους στόχους, ο κοινωνικός χαρακτήρας της Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής αποτυπώνεται και στα μέσα που αναπτύσσει όπως είναι :• η ταχεία απορρόφηση χρηματοδοτικών πόρων από τις EBRD, EIB κ.α. για κοινωνικές υποδομές, κατάρτιση προσωπικού και τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος,• η άσκηση πολιτικών κοινωνικής προστασίας και η λήψη μέτρων κοινωνικής αλληλεγγύης, • η θεσμοθέτηση ευνοϊκού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη της κοινωνικής και συνεταιριστικής οικονομίας,• ο προσανατολισμός του Αναπτυξιακού Νόμου στις ΜΜΕ με οδηγό την καινοτομία, την επιχειρηματικότητα, τις συμπράξεις, τις συστάδες επιχειρήσεων και την εξωστρέφεια,• η παροχή νέων χρηματοδοτικών εργαλείων και συμβουλευτικών υπηρεσιών σε ΜΜΕ κυρίως μέσα από την ίδρυση της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας, και τέλος• η άσκηση ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης.Πρέπει, ωστόσο, η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας να περνά από την ξεχωριστή και ιδιαίτερη ανάπτυξη κάθε περιφέρειας της χώρας. Δεν έχει, δηλαδή, μόνον εθνικό ορίζοντα και σχεδιασμό αλλά βασίζεται στην περιφερειακή εξειδίκευση και προγραμματισμό.Αυτό σημαίνει πως η Εθνική Στρατηγική Ανάπτυξης προσαρμόζεται και εξειδικεύεται κάθε φορά ανά περιφέρεια και περιοχή αναλόγως των τοπικών αναγκών και δυνατοτήτων. Οι κοινωνικοί και επαγγελματικοί φορείς της περιοχής ως άμεσοι γνώστες των προβλημάτων και σε συνεργασία με τα αρμόδια όργανα των Δήμων, της Περιφέρειας και της Πολιτείας θα προτείνουν κατάλληλες και εφικτές οικονομικά λύσεις για την αντιμετώπισή τους. Αποτελεί, δηλαδή, ένα δύσκολο έργο το οποίο μόνον με την κινητοποίηση των ζωντανών δυνάμεων της ίδιας της τοπικής κοινωνίας μπορεί να πετύχει. Γιατί το αναπτυξιακό πρόβλημα της χώρας δεν είναι πρόβλημα κατανομής διαθέσιμων πόρων μέσω των αγορών, χωρίς την συμμετοχή της κοινωνίας. Είναι ένα πρόβλημα στοχευμένης αξιοποίησης των ανθρώπινων και υλικών πόρων, προώθησης της έρευνας και της καινοτομίας, δημιουργίας νέων θεσμών που να ενισχύουν τη συνεργασία και το συνεργατισμό, αξιοποίησης της συλλογικής εμπειρίας και γνώσης της κοινωνίας. Η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας έχει χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα που αντιστοιχεί στο 74% του μέσου όρου της χώρας. Ειδικότερα, συγκεντρώνει το 4,6% του ΑΕΠ, το 5% των επενδύσεων και το 5,6% της απασχόλησης του συνόλου της χώρας, έχοντας το χαμηλότερο επίπεδο παραγωγικότητας από τον μέσον όρο της χώρας. Επίσης, το γ’ τρίμηνο 2017 είχε το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό ανεργίας με 25,6% έναντι 20,2% του συνόλου της χώρας. Μολονότι η Περιφέρεια είναι η 4η σε πληθυσμό, από τις 143 χιλιάδες καθαρές θέσεις μισθωτής εργασίας που δημιουργήθηκαν το 2017 στην Ελλάδα, μόλις οι 5 χιλιάδες, αφορούσαν την Περιφέρεια της Δυτικής Ελλάδας.Η Περιφέρεια ακολουθεί γενικά τη παραγωγική διάρθρωση του συνόλου της χώρας όντας επικεντρωμένη κατ’ εξοχήν στον τομέα των υπηρεσιών, αφού οι υπηρεσίες Δημόσιας Διοίκησης – Άμυνας – Υποχρεωτικής Ασφάλισης – Εκπαίδευσης παράγουν το 24% περίπου της συνολικής Ακαθάριστης Προστιθέμενης αξίας, ενώ οι υπηρεσίες Χονδρικού και Λιανικού Εμπορίου – Μεταφορών και Αποθηκών – Καταλυμάτων και Εστίασης παράγουν το 21% αντίστοιχα, χωρίς να λογαριάζουμε τις Λοιπές υπηρεσίες. Από τους τρεις νομούς της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, σημαντικότερος οικονομικά είναι ο Νομός Αχαϊας και ακολουθεί ο Νομός Αιτωλοακαρνανίας και κατόπιν ο κατ’ εξοχήν γεωργικός Νομός Ηλείας. Η διαφορά της Περιφέρειας από το σύνολο της χώρας εντοπίζεται: (α) στο χαμηλότερο ειδικό βάρος της βιομηχανίας (10,8%) (13,5% στο σύνολο της χώρας), και (β) στο υψηλότερο ειδικό βάρος της γεωργίας. (11% έναντι 4% στο σύνολο) Η ΠΔΕ έχει ανάγκη ενός δυναμικού αναπτυξιακού σχεδίου για την ανόρθωση της παραγωγής και παραγωγικότητας και τη μείωση της ανισομέρειας που τη χαρακτηρίζει. Ωστόσο, παρουσιάζει μεγάλα συγκριτικά πλεονεκτήματα τα οποία μπορούμε να αξιοποιήσουμε όπως : –τουριστικοί και πολιτιστικοί πόροι με κύριο συντελεστή παγκόσμιας εμβέλειας την αρχαία Ολυμπία, –η κομβική θέση της Πάτρας ως δυτική πύλη της χώρας, και η ζεύξη Ρίου – Αντιρρίου, –η λειτουργία υψηλής στάθμης πανεπιστημιακών σχολών (τρία πανεπιστήμια και ΑΤΕΙ) και Ερευνητικών Ινστιτούτων διεθνούς εμβέλειας, –ιδιαίτερη έφεση στην καινοτομία και βιομηχανική παράδοση, –ισχυρή και πολυδιάστατη παραγωγική βάση στον πρωτογενή τομέα με εξαιρετικά γεωργικά προϊόντα, –πλούσιο υδάτινο δυναμικό, οικοσυστήματα, θαλάσσιο μέτωπο, λιμάνια, αρχαιολογικούς χώρους, χιονοδρομικά κέντρα, και,–προοπτική εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων. Στα πλαίσια αυτά και με δεδομένο το ισοζύγιο αδυναμιών και δυνατοτήτων, η ΠΔΕ έχει θέσει δύο βασικούς στρατηγικούς στόχους : ΠΡΩΤΟΝ, την ανασυγκρότηση της παραγωγικής της βάσης με την στήριξη της επιχειρηματικότητας, της καινοτομίας και της εξωστρέφειας, την προώθηση των βιώσιμων μεταφορών και της άρσης των προβλημάτων σε βασικές υποδομές δικτύων, και την ανάδειξη του τουριστικού προϊόντος σε διασύνδεση με τους πολιτιστικούς και φυσικούς πόρους της περιοχής.ΔΕΥΤΕΡΟΝ, την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής με στοχευμένες δράσεις και βελτίωση υποδομών και υπηρεσιών στην υγεία, πρόνοια, παιδεία – δια βίου μάθηση, αλλά και με τη βελτίωση της διοικητικής λειτουργίας των οργανισμών της Περιφέρειας ιδίως όσον αφορά τη χάραξη και υλοποίηση διακριτής περιφερειακής πολιτικής.Για την υλοποίηση των παραπάνω στόχων αλλαγής του παραγωγικού υποδείγματος της ΠΔΕ, υπάρχουν μία σειρά μεγάλα έργα που μπορούν να δώσουν άλλη αναπτυξιακή πνοή στην Περιφέρεια και έχουν ήδη δρομολογηθεί και υλοποιούνται ή σχεδιάζονται.Στην υλοποίηση των παραπάνω μεγάλων αλλά και άλλων έργων παραγωγικού μετασχηματισμού της ΠΔΕ συμβάλλουν χρηματοδοτικά ο Αναπτυξιακός Νόμος και το ΕΣΠΑ. Ο Αναπληρωτής Υπουργός, κ. Χαρίτσης, και οι κκ. Κορκολής και Λαμπριανίδης θα δώσουν μια λεπτομερή εικόνα των σημαντικών έργων και της χρηματοδότησης των.Θέλω μόνο αναφορικά να επισημάνω ότι για τους παλιούς επενδυτικούς νόμους Ν.3299/2004 και Ν.3908/2011 επιταχύναμε τις εκταμιεύσεις στα επενδυτικά σχέδια, προχωρήσαμε σε συγχώνευση των δόσεων επιχορήγησης, και σε αύξηση του ποσού ελάχιστης δόσης και παροχή εφάπαξ επιχορήγησης σε όλες τις ειδικές κατηγορίες (εξωστρέφεια, αύξηση απασχόλησης κ.λπ.). Συγχρόνως, με νομοθετική πρωτοβουλία παρατάθηκε μέχρι τις 31/12/2018 η προθεσμία ολοκλήρωσης των επενδυτικών σχεδίων που έχουν υπαχθεί στις διατάξεις του Ν.3908/2011Για να ανοίξει τον δικό της δίκαιο και βιώσιμο αναπτυξιακό δρόμο και να άρει τις στρεβλώσεις και ανισότητες, η ΠΔΕ πρέπει να ξεπεράσει τα ιδιαίτερα εμπόδια και παραδοσιακούς φραγμούς που αντιμετωπίζει και να αξιοποιήσει συγχρόνως τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα.Αυτό σημαίνει ότι εκτός των οδικών και σιδηροδρομικών έργων που χρειάζεται να ολοκληρωθούν ώστε να οικοδομηθεί η λειτουργική διαπεριφερειακή επικοινωνία, πρέπει να συνδεθούν οργανικά τοπικοί τομείς της οικονομίας όπως είναι η πρωτογενής παραγωγή με την βιομηχανία μέσω του αγροδιατροφικού τομέα ή και ο τουρισμός με τον ιστορικό πολιτισμό και το πλούσιο φυσικό περιβάλλον.Συγκεκριμένα, ο αποφασιστικός παράγοντας για την αναπτυξιακή απογείωση της ΠΔΕ φαίνεται να είναι η αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και του φυσικού πλούτου, των παραλίων και ορεινών όγκων, την ένταξη των λιμανιών, Αστακού, Αιγίου, Πάτρας, Κυλλήνης, σε ολοκληρωμένο δίκτυο μεταφορών, και την ανάδειξη και αξιοποίηση της Πάτρας και Αστακού σε Δυτικές πύλες εισόδου στη χώρα αλλά και σε κέντρα του επιχειρείν και της διακίνησης αγροτικών προϊόντων.Επί τη ευκαιρία θέλω να επισημάνω το μεγάλο ενδιαφέρον ξένων και Ελλήνων επενδυτών για την αξιοποίηση του Αστακού είτε για την δημιουργία κέντρου logistics και παραγωγής βιοκαυσίμων είτε μεγάλης ξενοδοχειακής μονάδας. Επιπλέον, πρέπει να προσεχθούν:• Το τουριστικό ρεύμα όλων των μορφών τουρισμού, η αύξηση των επισκέψεων, των διανυκτερεύσεων, της ποιότητας των τουριστών και του χρόνου της τουριστικής περιόδου, πρέπει να συνδεθούν με το μοναδικό και κορυφαίο πλεονέκτημα της ΠΔΕ, την παγκόσμια ακτινοβολία της αρχαίας Ολυμπίας που καθιστά ένα σημαντικό brand name. Χρειάζεται επομένως ειδικό σχέδιο προβολής και αξιοποίησής της με την εγγύτητα και προσβασιμότητά της από το σύνολο των δυνατών τουριστικών προορισμών, όχι μόνο της ΠΔΕ, αλλά και των όμορων Περιφερειών της Πελοποννήσου και των Ιονίων. Στη διαδικασία αυτή και παράλληλα με την ανάπτυξη των συγκοινωνιακών υποδομών μπορεί να συμβάλλει καταλυτικά η ψηφιακή τεχνολογία και βεβαίως η οργάνωση και το μάρκετινγκ.• Η δυναμική του αγροδιατροφικού τομέα, στον οποίο η ΠΔΕ διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα, με την ποικιλία, την ποιότητα και την ποσότητα των γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων, με την προστιθέμενη αξία και την απασχόληση που δημιουργεί η τυποποίηση, συσκευασία και επεξεργασία των αγροτικών προϊόντων, πρέπει να αποκτήσει ταυτότητα μέσω συγκεκριμένων δράσεων (καλάθι προϊόντων – αγροδιατροφική σύμπραξη), και να ενισχυθεί σε επίπεδο τεχνογνωσίας, να συνδεθεί με τα τοπικά ΑΕΙ και να υποστηριχθεί στο επίπεδο της διαμόρφωσης του κόστους παραγωγής. Είναι πολλά αυτά που πρέπει να γίνουν και στα οποία η Πολιτεία θα συντρέξει με όλες τις δυνάμεις της προκειμένου να υλοποιηθούν. Όμως τα χρηματοδοτικά προγράμματα και οι πολιτικές στήριξης δεν επαρκούν για την επενδυτική άνοιξη και την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της τοπικής οικονομίας. Είναι απολύτως απαραίτητο οι δυνάμεις της Περιφέρειας να συνδράμουν στην αναγκαία δράση για την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού τους, την προσέλκυση επενδύσεων και τον μετασχηματισμό της τοπικής οικονομίας.