Μέρος 2ο: Γιατί δεν Τελειώνει η «Οδύσσεια» της ταλαιπωρίας των Ελλήνων που ξενιτεύονται? Οι κρίσιμοι Κωδικοί 319 -320 στη φετινή δήλωση.
Του Φοροτεχνικού Γιώργου Χριστόπουλου(Σημ. το πρωτογενές έναυσμα από τα νέα βιβλία «Ραντεβού με την Εφορία» – πρακτικά βοηθήματα για Δηλώσεις Φυσικών και Νομικών Προσώπων, όπου γίνεται εκτενής ανάλυση των θεμάτων με τη φορολογία κατοικία, τη μεταβολή λόγω εγκατάστασης στο εξωτερικό, το παγκόσμιο εισόδημα και τη φορολογία των κατοίκων εξωτερικού).Θέλω να ευχαριστήσω και δημόσια τον Πρόεδρο της ΕΛΦΕΕ Ρόδου, φίλο και έγκριτο Λογιστή /Φοροτεχνικό, Γιάννη Ηρακλείδη που με το εμπεριστατωμένο σχόλιό του στο πρώτο μέρος ανέδειξε και επανέφερε την κοινή επιστολή των 15 νησιωτικών Συλλόγων προς το Υπουργείο Οικονομικών Επίσης τους συναδέλφους που με τα σχόλια βοήθησαν να φωτιστεί όσο επιβάλλεται το κρίσιμο ζήτημα των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν πολλοί συμπολίτες μας τους οποίους η οικονομική κρίση έχει οδηγήσει να αναζητήσουν εργασία στο εξωτερικό, μεταβάλλοντας παράλληλα την φορολογική τους κατοικία.Για το λόγο αυτό, θα προσθέσω σήμερα ως συνέχεια τις παρακάτω επισημάνσεις με την πεποίθηση ότι και εγώ και ο έγκριτος κόμβος που φιλοξενεί τη σειρά των άρθρων μου, διευκολύνουμε πέρα από τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους συμπολίτες μας που είτε σκοπεύουν να εγκατασταθούν στο εξωτερικό, είτε έχουν ήδη εγκατασταθεί αλλά δεν έχουν κάνει αλλαγή στο μητρώο της φορολογικής κατοικίας τους, τόσο τους συναδέλφους που χειρίζονται ζητήματα αλλαγής φορολογικής κατοικίας, όσο και την ίδια την Φορολογική Διοίκηση, προκειμένου να προσαρμόσει το υφιστάμενο καθεστώς σύμφωνα με τα παραγγελλόμενα από το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο, νομοθετικά και τεχνικά, ώστε «να αρθούν οι περιορισμοί που ανακύπτουν από τις τεχνικές ρυθμίσεις και δυνατότητες του συστήματος για την κατά την παρ. 1 του άρθρου 67του ΚΦΕ – Ν.4172/2013 ηλεκτρονική υποβολή των δηλώσεων φόρου εισοδήματος (σ.σ δηλαδή η μη πρόβλεψη στο εν λόγω σύστημα της δυνατότητας υποβολής δήλωσης από τον ένα μόνο σύζυγο, όταν ο άλλος δεν είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας). Διότι το σύστημα αυτό θα πρέπει αντιθέτως να προσαρμόζεται στους κανόνες της φορολογικής νομοθεσίας και να εξυπηρετεί τις ανάγκες της ορθής εφαρμογής της και όχι η εφαρμογή της φορολογικής νομοθεσίας να προσαρμόζεται στις δυνατότητες του συστήματος». Νομικό πλαίσιο και πρακτική της Διοίκησης για τη φορολογική κατοικία 1. Το νομικό πλαίσιο του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (άρθρο 4 παρ. 1 και 2 του N. 4172/2013) καθορίζει πότε ένα φυσικό πρόσωπο είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας (και συνεπώς δεν μπορεί να μεταβάλει την φορολογική του κατοικία.2. Σύμφωνα με όσα εκτίθενται στην αιτιολογική έκθεση: • με τις διατάξεις του άρθρου 3 του νέου Κ.Φ.Ε. «εισάγεται ο όρος φορολογική κατοικία στο ελληνικό δίκαιο προκειμένου να προσδιοριστούν τα υποκείμενα στον φόρο πρόσωπα, ακολουθώντας τα πρότυπα του ΟΟΣΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης», • ενώ με τις διατάξεις του άρθρου 4 «αποσαφηνίζεται η έννοια και τα κριτήρια της φορολογικής κατοικίας. «Ένα φυσικό πρόσωπο είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας, εφόσον:α) έχει στην Ελλάδα τη μόνιμη ή κύρια κατοικία του ή τη συνήθη διαμονή του ή το κέντρο των ζωτικών του συμφερόντων ήτοι τους προσωπικούς ή οικονομικούς ή κοινωνικούς δεσμούς του ήβ) είναι προξενικός, διπλωματικός ή δημόσιος λειτουργός παρόμοιου καθεστώτος ή δημόσιος υπάλληλος που έχει την ελληνική ιθαγένεια και υπηρετεί στην αλλοδαπή». Επισήμανση: Και ενώ στο νόμο παρατηρούμε ότι για το «κέντρο των προσωπικών, οικονομικών και κοινωνικών συμφερόντων» υπάρχει το διαζευκτικό «ή» τα διαλαμβανόμενα στην αιτιολογική έκθεση είναι δίχως τη διάζευξη.3. Συνεπώς όπως ελέγχθη παραπάνω, ο νομοθέτης στην Εισηγητική Έκθεση, ακολουθώντας τα πρότυπα του ΟΟΣΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης», στην παρ. 1 του άρθρου 4 του ν. 4172/2013, ορίζει ρητά την αληθή έννοια ότι, «το κέντρο των βιοτικών σχέσεων και ζωτικών συμφερόντων ενός φυσικού προσώπου (ως στοιχείο προσδιοριστικό της έννοιας της κατοικίας) υφίσταται εκεί όπου το πρόσωπο αυτό αναπτύσσει τους προσωπικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς δεσμούς του και δεν αποτελεί αυτοτελές κριτήριο προσδιορισμού της φορολογικής κατοικίας». (Βλ. σχ. τα κρίσιμα αυτά σημεία στην απόφαση του ΣτΕ 1445/2016) 4. Με άλλα λόγια οι σχετικές διατάξεις του άρθρου 4 του νέου KΦE εδράζονται στο άρθρο 4 της Πρότυπης Σύμβαση του OOΣA για τις ΣAΔΦ, σύμφωνα με την οποία η φορολογική κατοικία κρίνεται πρωτίστως από την ύπαρξη μόνιμης κατοικίας/συνήθους διαμονής και περαιτέρω από το κέντρο των ζωτικών του συμφερόντων, δηλ. πού βρίσκονται οι στενοί προσωπικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί δεσμοί του ατόμου. 5. Καταγράψαμε τα παραπάνω πλαίσια, για να έλθουμε στην πρακτική των φορολογικών αρχών. Στην πράξη εξετάζουν πολύ στενά τα δεδομένα κάθε περίπτωσης. Αρκούνται να εστιάζουν στην απόδειξη της πραγματικής μετεγκατάστασης και στο πού διαμένει ο/η σύζυγος και τα ανήλικα τέκνα (προσωπικοί δεσμοί) και πού ασκείται η οικονομική δραστηριότητα (οικονομικοί δεσμοί) του φορολογουμένου προσώπου. 6. Σε αρκετές δηλαδή περιπτώσεις, κάνουν στην πράξη μια επιλεκτική εφαρμογή των κριτηρίων που θέτουν οι ανωτέρω διατάξεις εστιάζοντας μεμονωμένα σε κάποια περιστατικά, πχ. στην ύπαρξη κάποιας οικονομικής δραστηριότητάς στην Eλλάδα ή στο γεγονός ότι ο /η σύζυγος διαμένουν στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την πρακτική αυτή, εάν το πρόσωπο είναι έγγαμο, θα πρέπει να μεταβάλει φορολογική κατοικία και ο/η σύζυγος του.7. Έτσι οι πλέον συνήθεις λόγοι απόρριψης μιας αίτησης μεταφοράς φορολογικής κατοικίας έχουν να κάνουν:• με το ότι ο/η σύζυγος εξακολουθεί να εργάζεται στην Ελλάδα, • ή ότι τα τέκνα παραμένουν σε Ελληνικό σχολείο, • εάν ο φορολογούμενος διατηρεί ενεργή ατομική επιχείρηση στην χώρα• ή είναι διαχειριστής σε ημεδαπή EΠE, διευθύνων σύμβουλος σε AE, ομόρρυθμος εταίρος σε OE ή EE, κ.λπ. (βλ. σχ. και άρθρο της Δικηγόρου, κας Τζένης Πάνου, στο Περιοδικό «ΛΟΓΙΣΤΗΣ» τεύχος Μαΐου 2017)8. Σχετικά με περιπτώσεις ενεργής ατομικής επιχείρησης στο πρώτο μέρος αναφέραμε δύο αποφάσεις της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών (Αθήνας και Θεσσαλονίκης). Όπως μας υπενθύμισε ο Panos Kloukinas • 4 μέρες πριν, στην σελίδα της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών, έχει αναρτηθεί πρόσφατα απόφαση (υπ. αριθ. 2972/17.05.2017) η οποία αναγνωρίζει ως κάτοικο εξωτερικού πολίτη ο οποίος διατηρούσε ενεργή επαγγελματική ιδιότητα στην Ελλάδα, κάνοντας χρήση των διεθνών συμβάσεων και της περσινής απόφασης του ΣτΕ για τον ορισμό της φορολογικής έδρας. http://www.publicrevenue.gr…Στην παραπάνω απόφαση η ΔΕΔ Αθηνών, όπως και η ΔΕΔ Θεσσαλονίκης (απόφαση 1170/22.5.2017, σε αντίστοιχη περίπτωση που θεράπευσε αρνητική απάντηση μιας συγκεκριμένης ΔΟΥ, η οποία αν και αποδείξαμε την αναμφισβήτητη εγκατάστασή του φορολογούμενου στο εξωτερικό και την σύμβασή του ως Πιλότος, απέρριψε την αίτηση του με την αιτιολογία ότι κατά το 2016 ήταν αγρότης του ειδικού καθεστώτος, ιδιότητα την οποία ουδέποτε άσκησε και την οποία διέκοψε τον Μάρτιο του 2017), αποδεικνύουν τη σοβαρότητα και την ενδελεχή έρευνα, προκειμένου να διαγνώσουν τα πραγματικά γεγονότα και να αποδώσουν το δίκιο του «ταλαιπωρημένου» (δυστυχώς αδικαιολόγητα από λίγες ευτυχώς ΔΟΥ ) Έλληνα φορολογούμενου πολίτη. Το γεγονός ότι οι αποφάσεις αυτές της ΔΕΔ, αναφέρονται στην απόφαση – σταθμό του ΣτΕ (αριθ. ΣτΕ 1445/2016) που αναλύσαμε και εμείς, είναι δείγμα πόσο σημαντική είναι (αλλά και η φετινή ΣτΕ 1215/2017) από εδώ και πέρα, αφού ανέτρεψε τα δεδομένα για τη φορολογία των κατοίκων εξωτερικού, που δυσκολεύονται (γραφειοκρατικά και όχι από πλευράς ουσίας) να κάνουν αλλαγή στο μητρώο ανοίγοντας παράλληλα το δρόμο της νομοθετικής ρύθμισης για χωριστές δηλώσεις των συζύγων με διαφορετική φορολογική κατοικία. Συμπέρασμα:Προφανώς πρέπει να διερευνώνται και λαμβάνονται υπόψιν από τις φορολογικέςΑρχές τα ανωτέρω γεγονότα. Όμως δεν είναι δυνατόν να αποτελούν, το καθένα από αυτά μεμονωμένα, επαρκή αιτία για την απόρριψη της αίτησης για την μεταβολή φορολογικής κατοικίας. Όλα τα εν λόγω στοιχεία πρέπει να διερευνώνται και να συνεκτιμώνται κατά την σχετική κρίση.Κατά την απόφαση του ΣτΕ:Για τη θεμελίωση της φορολογικής υποχρέωσης ενός φυσικού προσώπου στην Eλλάδα, η φορολογική αρχή πρέπει να προβαίνει σε ειδικά αιτιολογημένη κρίση αναφορικά με το εάν το πρόσωπο αυτό έχει κατοικία στην Eλλάδα, φέρουσα κατ΄ αρχήν και το βάρος απόδειξης των πραγματικών περιστατικών που τεκμηριώνουν, επαρκώς, ενόψει των συνθηκών, την ύπαρξή της.Στο επόμενο: Κάτοικοι Εξωτερικού: 12 σημεία που θέλουν προσοχή πριν πέσει η αυλαία της προθεσμίας για τη φορολογική τους δήλωση.
