Ενέργειες κληρονόμου: Οι νομικές και οι φορολογικές ενέργειες που πρέπει να γίνουν από τον/τους κληρονόμους για να μην έχουν προβλήματα με την εφορία, κ.λπ. (Upd)

Το παρόν άρθρο αποτελεί επικαιροποίηση του από 22/11/2017 άρθρου με τον ίδιο τίτλοΟρέστης Σεϊμένης – Αλεξάνδρα Γεράγγελου Μετά το θλιβερό γεγονός του θανάτου του φορολογούμενου, οι «εγγύτεροι» συγγενείς του, εκτός από την στενοχώρια που έχουν, θα συναντήσουν και άλλα γραφειοκρατικά προβλήματα όταν θα επιχειρήσουν να διεκπεραιώσουν κάποιες άλλες ενέργειες για να ολοκληρώσουν τις υποχρεώσεις που έχουν προκύψει από τον θάνατο του αγαπημένου προσώπου – φορολογούμενου αλλά και για να αποκτήσουν ή να αποποιηθούν τα περιουσιακά στοιχεία και τις επιχειρήσεις που άφησε με τον θάνατό του ο κληρονομούμενος. Ο κληρονόμος πρέπει να προσδιορίσει ποια περιουσιακά στοιχεία του θανόντος κληρονομούνται και ποια όχι (π.χ. η ισόβια πρόσοδος, η επικαρπία, η οίκηση, το χρησιδάνειο, περιπτώσεις χρησικτησίας, η μισθωτική σχέση, οι κοινοί λογαριασμοί του θανόντος με προϋποθέσεις, κ.λπ., δεν κληρονομούνται.)  ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ του ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΥ:1) ΣΤΟ ΜΗΤΡΩΟ ΤΗΣ Δ.Ο.Υ.: Δήλωση του θανάτου του κληρονομούμενου2) ΣΤΟ ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΕΙΟ: Δήλωση αποποίησης της κληρονομιάς3) ΣΤΟ ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΕΙΟ: ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ (στο Ειρηνοδικείο στο οποίο υπάγεται η κατοικία του κληρονομούμενου)4) ΑΝΑΜΟΝΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ.5) ΣΤΗΝ Δ.Ο.Υ.: για την έκδοση του Πιστοποιητικού ΕΝΦΙΑ (για τα ακίνητα του κληρονομούμενου)6) ΜΟΛΙΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΕΙ Η ΔΙΑΘΗΚΗ: ποιες ημερομηνίες ισχύουν7) ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΑΞΗ: Δήλωση Αποδοχής Κληρονομιάς8) ΑΝ ΚΑΠΟΙΟΣ ΠΕΘΑΝΕΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ: προθεσμία ενός έτους9) ΣΤΟ ΥΠΟΘΗΚΟΦΥΛΑΚΕΙΟ ή στο ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ: Μεταγραφή της αποδοχής της κληρονομιάς10) ΣΤΗΝ Δ.Ο.Υ.: Δήλωση φορολογίας εισοδήματος του κληρονομουμένου11) ΣΤΗΝ Δ.Ο.Υ. (ηλεκτρονικά μέσω της ειδικής εφαρμογής του Ε9): Δήλωση Ε9 του κληρονόμου12) ΣΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΗΝ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ Οι παραπάνω ενέργειες πιο αναλυτικά:1. ΣΤΟ ΜΗΤΡΩΟ ΤΗΣ Δ.Ο.Υ.1.α. Δήλωση θανάτου στο Τμήμα Μητρώου όταν ο κληρονομούμενος δεν ήταν επιτηδευματίας:Μια απαραίτητη ενέργεια των κληρονόμων θα πρέπει να είναι η δήλωση του θανάτου του κληρονομουμένου στο Τμήμα Μητρώου της Δ.Ο.Υ. Η δήλωση αυτή υποβάλλεται χειρόγραφα από ένα τουλάχιστον κληρονόμο ή από εγγύτερο συγγενή με σκοπό να διαγραφεί ο κληρονομούμενος από το αρχείο της εφορίας.Αν ο κληρονομούμενος δεν ήταν επιτηδευματίας, ο κληρονόμος θα υποβάλλει δήλωση μεταβολής στο Τμήμα Μητρώου της εφορίας στην οποία υπάγεται η κατοικία του κληρονομουμένου. Η δήλωση αυτή υποβάλλεται μέχρι την λήξη της ημερομηνίας υποβολής της φορολογικής δήλωσης και μαζί με αυτήν θα συνυποβάλλει:•Ληξιαρχική πράξη θανάτου•Το Έντυπο Μ7 που δηλώνει την σχέση του φορολογουμένου με τους συγγενείς του1.β. Δήλωση θανάτου στο Τμήμα Μητρώου όταν ο κληρονομούμενος ήταν επιτηδευματίας και είχε ατομική επιχείρηση:Αν ο κληρονομούμενος είχε κάποια ατομική εμπορική επιχείρηση, αλλά οι κληρονόμοι του δεν επιθυμούν να συνεχίσουν την επιχείρηση αυτή, τότε:Η δήλωση διακοπής θα υποβληθεί από έναν τουλάχιστον κληρονόμο εντός 30 ημερών από την λήξη της ημερομηνίας αποποίησης της κληρονομιάς.Η δήλωση διακοπής σε αυτήν την περίπτωση θα υποβληθεί χειρόγραφα στην Δ.Ο.Υ. στην οποία υπαγόταν η έδρα της ατομικής επιχειρηματικής δραστηριότητος του κληρονομούμενου.Παράδειγμα: O A’ πέθανε την 15/4/2017. Η ημερομηνία λήξης της αποποίησης λήγει την 15/8/2017 και η δήλωση διακοπής της ατομικής επιχείρησης πρέπει να γίνει μέχρι την 15/9/20172. ΣΤΟ ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΕΙΟ: ΔΗΛΩΣΗ ΑΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ στον Γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομιάς (από το 2013 είναι Ειρηνοδικείο, στην περιφέρεια του οποίου ο κληρονομούμενος είχε κατά το χρόνο του θανάτου του την κατοικία του και, αν δεν είχε κατοικία, ή αν δεν είχε ούτε διαμονή, αρμόδιο είναι το Ειρηνοδικείο της Πρωτεύουσας του Κράτους.)Αν ο κληρονόμος αποποιηθεί την κληρονομιά, πρέπει να υποβάλλει την δήλωση αποποίησης τις πρώτες 120 ημέρες από τον θάνατο του κληρονομουμένου, δηλαδή μέσα στους 4 μήνες από την ημερομηνία του θανάτου. Εάν περάσει άπρακτη αυτή η περίοδος, τότε θεωρείται από τον νόμο ότι αποδέχεται την κληρονομία και πρέπει να ακολουθήσει η δήλωση αποδοχής κληρονομιάς3. ΣΤΟ ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΕΙΟ: Η διαθήκη πρέπει να αναζητηθεί στο Ειρηνοδικείο στο οποίο υπάγεται η κατοικία του κληρονομούμενου.4. ΑΝΑΜΟΝΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ.Πρέπει να δημοσιευθεί η διαθήκη για να προχωρήσει ο Συμβολαιογράφος στην σύνταξη δήλωσης για την αποδοχή της κληρονομιάς και την πληρωμή του φόρου κληρονομιάς στην Δ.Ο.Υ, 5. ΣΤΗΝ Δ.Ο.Υ. για την έκδοση του Πιστοποιητικού ΕΝΦΙΑ με το οποίο θα πιστοποιείται ότι ο κληρονομούμενος είχε υποβάλλει το Ε9 του και έχει πληρώσει τον ΕΝ.Φ.Ι.Α. του την τελευταία πενταετία προ του θανάτου του.6. ΜΟΛΙΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΕΙ Η ΔΙΑΘΗΚΗ: ισχύουν οι ίδιες ημερομηνίες για την αποποίηση ή την αποδοχή της κληρονομιάς, όπως και στην περίπτωση που δεν υπάρχει διαθήκη. Οι ημερομηνίες αρχίζουν από την ημέρα δημοσίευσης της διαθήκης και όχι από την ημέρα του θανάτου.7. ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΔΗΛΩΣΗΣ ΑΠΟΔΟΧΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣΕΑΝ ΔΕΝ ΓΙΝΕΙ ΑΠΟΠΟΙΗΣΗ ή ΑΠΟΔΟΧΗ στην διάρκεια των 120 ημερών τότε η πράξη δήλωσης αποδοχής κληρονομιάς υποβάλλεται την περίοδο που αρχίζει από την ημέρα που ο κληρονόμος αποδέχτηκε σιωπηρώς την κληρονομιά μέχρι την τελευταία ημέρα του εξαμήνου από την ημέρα θανάτου (ανάμεσα στις 120 και 180 ημέρες από την ημέρα θανάτου)Αν ο κληρονόμος αποποιηθεί την κληρονομιά, πριν να λήξουν οι 120 ημέρες, δεν υπάρχει κληρονομιά και δεν υποβάλλεται δήλωση κληρονομιάς ούτε Ε9 (βλέπε παρακάτω)Αν ο κληρονόμος αποδεχθεί την κληρονομιά, πριν να λήξουν οι 120 ημέρες τότε θα υποβάλλει την δήλωση κληρονομιάς μέχρι την τελευταία ημέρα του εξαμήνου από του θανάτου του κληρονομουμένου και θα πληρώσει τους νόμιμους φόρους κληρονομιάςΔικαιολογητικά που απαιτούνται:- Ληξιαρχική Πράξη θανάτου- Πιστοποιητικό εγγυτέρων συγγενών- Αντίγραφο της δημοσιευθείσης διαθήκης- Πιστοποιητικό μη υπάρξεως άλλης, και δεύτερης, διαθήκης- Τίτλοι παλαιοί (για να διατυπωθεί σωστά η περιγραφή του ακινήτου)- Τοπογραφικό- Άδεια οικοδομής- Πιστοποιητικό ΕΝΦΙΑ από την εφορία για την τελευταία 5ετία8. ΕΑΝ ΚΑΠΟΙΟΣ ΠΕΘΑΝΕΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ-ΠΡΟΘΕΣΜΙΑ ΕΝΟΣ ΕΤΟΥΣΕάν ο φορολογούμενος πεθάνει στο εξωτερικό και αφήσει περιουσία στην Ελλάδα, ποιες είναι οι προθεσμίες που έχουν οι κληρονόμοι του για να υποβάλλουν την δήλωση κληρονομιάς στην Ελλάδα;Οι ημερομηνίες μετρούν μέσα σε ένα χρόνο από την ημέρα που απεβίωσε ο κληρονομούμενος στην  αλλοδαπή, ή οι κληρονόμοι ή οι κληροδόχοι διέμεναν στην αλλοδαπή κατά τον χρόνο του θανάτου. Το ένα έτος αρχίζει από:  • Την ημερομηνία θανάτου του κληρονομούμενου• Την ημερομηνία δημοσίευσης της διαθήκης• Την ημερομηνία δημοσίευσης της τελεσίδικης απόφασης που κηρύσσει την αφάνεια ή τον θάνατο του υπόχρεου σε δήλωση (εφόσον αυτός δεν υπέβαλλε την δήλωση)• Την ημερομηνία διορισμού των κηδεμόνων της σχολάζουσας κληρονομίας, ή του διορισμού των εκτελεστών διαθήκης ή του διορισμού των σύνδικων πτώχευσης, ή της αναγνώρισής τους σε περίπτωση σχολάζουσας κληρονομίας κ.λπ.  Η παραπάνω ετήσια προθεσμία μπορεί να παραταθεί για τρεις μήνες ακόμα, κατ’ ανώτατο όριο, με απόφαση του εφόρου και εφόσον συντρέχουν αποχρώντες λόγοι.  9. ΣΤΟ ΥΠΟΘΗΚΟΦΥΛΑΚΕΙΟ (ή στο ΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ): Γίνεται η μεταγραφή της αποδοχής κληρονομιάς μετά την σύνταξη και υπογραφή του Συμβολαίου. Στο Κτηματολογικό Γραφείο (όταν υπάρχει) ή στο Υποθηκοφυλάκειο.10. ΣΤΗΝ Δ.Ο.Υ.: Δήλωση φορολογίας εισοδήματος του κληρονομουμένου«Οι δηλώσεις των αποβιωσάντων υποβάλλονται αποκλειστικά σε χειρόγραφη μορφή στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. εμπρόθεσμα έως 31 Δεκεμβρίου του επομένου έτους. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται ενημέρωση του Τμήματος Διοικητικής και Μηχανογραφικής Υποστήριξης της Δ.Ο.Υ του αποβιώσαντος πριν από την υποβολή της δήλωσης με την ημερομηνία θανάτου και τα στοιχεία των νόμιμων κληρονόμων/εγγυτέρων συγγενών, προσκομίζοντας τα απαραίτητα δικαιολογητικά» (βλ. ΠΟΛ.1034/2017).•Παράδειγμα: O A’ πέθανε στην αλλοδαπή την 15/4/2018. Η Δήλωση φορολογίας εισοδήματος για τα εισοδήματα που απέκτησε από 1/1/2018 έως 15/4/2018 πρέπει να υποβληθεί στην εφορία το αργότερο μέχρι το τέλος του 2019. Η δήλωση θα υποβληθεί χειρόγραφα στην Δ.Ο.Υ. ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ. (Ν.4172/2013 άρθρο 67 παρ. 3)11. ΣΤΗΝ Δ.Ο.Υ. (ηλεκτρονικά μέσω της ειδικής εφαρμογής του Ε9): Δήλωση Ε9 του κληρονόμου:11.α. Στην περίπτωση της αποποίησης πριν από την λήξη των 4 μηνών:Ο κληρονόμος δεν θα υποβάλλει Ε911.β. Στην περίπτωση της σιωπηρής αποδοχής της κληρονομιάς στην λήξη των 4 μηνών (μετά τις 120 ημέρες από του θανάτου):Ο κληρονόμος θα υποβάλλει Ε9 για τα ακίνητα που απέκτησε ως κληρονόμος διότι θεωρείται ότι αποδέχεται σιωπηρά την κληρονομιά στο τέλος του τετραμήνου από του θανάτου του κληρονομουμένου, (120 ημέρες), τότε θα υποβάλλει το Ε9 στις 150 ημέρες από την ημέρα του θανάτου του κληρονομουμένου (120 + 30).11.γ. Στην περίπτωση αποδοχής της κληρονομιάς πριν τη λήξη των 4 μηνών από του θανάτου:Όταν ο κληρονόμος αποδέχεται την κληρονομιά κάποια ημερομηνία και πριν να λήξει η περίοδος των 120 ημερών από του θανάτου του κληρονομουμένου, θα υποβάλλει το Ε9 στις 30 ημέρες μετά από την ημέρα που απεδέχθη με συμβόλαιο την κληρονομιά.11.δ. Στην περίπτωση αποδοχής της κληρονομιάς από την ημερομηνία δημοσίευσης της διαθήκης: Ο φορολογούμενος υποχρεούται να αναγράψει στη δήλωση στοιχείων ακινήτων, την οποία θα υποβάλει προς τούτο, την ημερομηνία θανάτου του κληρονομουμένου και, στις περιπτώσεις που πρόκειται για εκ διαθήκης κληρονόμο, την ημερομηνία δημοσίευσης της διαθήκης.12. ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΗ ΤΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ – ΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΤΗ – Ε9Από τη δημοσίευση της απόφασης που διατάσσεται από το δικαστήριο η δικαστική εκκαθάριση, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις της κληρονομίας αποχωρίζονται αυτοδικαίως από την περιουσία του κληρονόμου και αποτελούν χωριστή ομάδα που διοικείται από τον εκκαθαριστή ο οποίος διορίζεται από το δικαστήριο και διοικεί την ομάδα της κληρονομίας. Υποκείμενος στον ΕΝ.Φ.Ι.Α. για τα κληρονομιαία ακίνητα είναι ο εκκαθαριστής της κληρονομίας, διαχωρισμένα όμως από την ατομική του περιουσία, από το έτος 2016, για όσο διάστημα  διαχειρίζεται και  διοικεί αυτήν την περιουσία.Επομένως ο εκκαθαριστής κληρονομίας υποβάλει ο ίδιος χειρόγραφη δήλωση στοιχείων ακινήτων (Ε9) στον Α.Φ.Μ. του κληρονόμου, έτσι ώστε να είναι δυνατή η πληρωμή του αναλογούντος ΕΝ.Φ.Ι.Α.