Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο — Προς μια πιο αποτελεσματική και πιο δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων στη φορολογική πολιτική της ΕΕ»

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής
Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής
προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο —
Προς μια πιο αποτελεσματική και πιο δημοκρατική διαδικασία λήψης
αποφάσεων στη φορολογική πολιτική της ΕΕ»

[COM(2019) 8 final]

(2019/C 353/14)

Εισηγητής: ο κ. Juan MENDOZA CASTRO

Εισηγητής: ο κ. Krister ANDERSSON

Εισηγητής: ο κ. Mihai IVAȘCU

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 18.2.2019
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Οικονομική και νομισματική ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	2.7.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	17.7.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	545
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	171/17/18

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) υποστηρίζει τον φιλόδοξο στόχο της Επιτροπής να δρομολογήσει την απαραίτητη συζήτηση, λαμβάνοντας υπόψη τον ευαίσθητο χαρακτήρα της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία σε φορολογικά ζητήματα.

1.2.

Ήδη στο παρελθόν η ΕΟΚΕ είχε επισημάνει, σε άλλες γνωμοδοτήσεις, ότι στήριζε την αλλαγή του κανόνα περί ομοφωνίας και ήταν ανοιχτή σε μια προσέγγιση ειδικής πλειοψηφίας.

1.3.

Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι για την επιτυχημένη εφαρμογή της ειδικής πλειοψηφίας πρέπει να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις.

1.4.

Ο κανόνας της ομοφωνίας στη φορολογία μπορεί να φαίνεται ολοένα και περισσότερο πολιτικά αναχρονιστικός, νομικά προβληματικός και οικονομικά αντιπαραγωγικός.

1.5.

Ο φορολογικός ανταγωνισμός συχνά δημιουργεί αυξανόμενη πίεση στους δημόσιους προϋπολογισμούς, ενώ η δημοσιονομική λιτότητα ασκεί πίεση στην ανταγωνιστικότητα.

1.6.

Στο μέλλον, με την υιοθέτηση της ειδικής πλειοψηφίας, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στα φορολογικά θέματα.

1.7.

Η ομοφωνία στα ζητήματα φορολογίας επηρέασε και άλλες, ευρύτερες, προτεραιότητες πολιτικής της ΕΕ.

1.8.

Η σταδιακή μετάβαση στην ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία θα συμβάλει σε αποτελεσματικότερη επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων σε μια εποχή που η δράση για την αλλαγή του κλίματος είναι πιο επείγουσα από ποτέ.

1.9.

Η προτεινόμενη κοινή ενοποιημένη βάση φορολογίας εταιρειών (ΚΕΒΦΕ), που συζητείται τα τελευταία 20 χρόνια, εμπεριέχει, εάν σχεδιαστεί και εφαρμοστεί ορθά, σημαντικά οφέλη για τις επιχειρήσεις και τους πολίτες. Μια μεταρρύθμιση του φόρου προστιθέμενης αξίας της ΕΕ (ΦΠΑ) με ικανό συντονισμό σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών είναι απολύτως αναγκαία, καθώς σήμερα χάνονται τεράστια έσοδα λόγω του κατακερματισμένου συστήματος.

1.10.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης ότι η φορολογική πολιτική, γενικά, και η καταπολέμηση της φορολογικής απάτης, ειδικότερα, πρέπει να παραμείνουν τομείς πολιτικής προτεραιότητας για τη νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι τα καλύτερα αποτελέσματα στην καταπολέμηση της διασυνοριακής φορολογικής απάτης μπορούν να επιτευχθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο και επικροτεί τη δημοσίευση, για πρώτη φορά, του Ενωσιακού καταλόγου μη συνεργάσιμων περιοχών δικαιοδοσίας σε φορολογικά θέματα.

1.11.

Από την άλλη πλευρά, η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση του γεγονότος ότι η φορολογική πολιτική ήταν ανέκαθεν στενά συνδεδεμένη με την κυριαρχία των κρατών μελών, καθώς έχει ύψιστη σημασία για αυτά.

1.12.

Κατ’ αρχήν, η ΕΕ θα πρέπει να έχει ισχύ σε ζητήματα παγκόσμιας σπουδαιότητας. Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται ότι ο φορολογικός ανταγωνισμός αποτέλεσε στο παρελθόν παράγοντα επίλυσης δημοσιονομικών προβλημάτων για ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ. Η πρόσφατη υιοθέτηση των μέτρων κατά της φοροαποφυγής έδειξε ότι τα κράτη μέλη είναι διατεθειμένα να ενισχύσουν το διαφανή και δίκαιο φορολογικό ανταγωνισμό.

1.13.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ επισημαίνει -και επικροτεί- την πρόοδο που σημειώθηκε σε επίπεδο ΕΕ όσον αφορά την καταπολέμηση του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού και της φοροδιαφυγής, αλλά και τη βελτίωση του συστήματος του φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ). Ταυτόχρονα η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε πρόοδο και σε άλλους τομείς.

1.14.

Μετά από ενδελεχή οικονομική, κοινωνική και φορολογική ανάλυση, κάθε νέο μέτρο πρέπει να συνάδει με τους τεθέντες στόχους, ενώ όλα τα κράτη μέλη πρέπει να διαθέτουν ανά πάσα στιγμή ικανές ευκαιρίες συμμετοχής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Η επίτευξη ευνοϊκού αποτελέσματος τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο επιμέρους κρατών μελών πρέπει να αποτελεί τον απώτερο στόχο.

1.15.

Μετά τη λήψη απόφασης, τα τέσσερα προτεινόμενα βήματα θα πρέπει να εφαρμοστούν σταδιακά και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να διεξάγει αξιολόγηση μετά από κάθε βήμα.

1.16.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη ευρύτερης διαδικασίας για τη δυνητική πρόοδο στην κατεύθυνση μιας πιο αποτελεσματικής ειδικής πλειοψηφίας, η οποία απαιτεί χρόνο και συγχρονισμό με άλλες πρωτοβουλίες πολιτικής. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη για: — επαρκώς ισχυρό προϋπολογισμό της ΕΕ· — καλύτερο συντονισμό της οικονομικής πολιτικής· — ουσιαστικές αναλυτικές εργασίες για την αξιολόγηση του βαθμού στον οποίο τα ισχύοντα μέτρα είναι ανεπαρκή.

2.   Κύρια σημεία της πρότασης της Επιτροπής

2.1.

Τα κράτη μέλη μπορούν να υιοθετήσουν μέτρα και οδηγίες σε επίπεδο ΕΕ με στόχο τη θέσπιση κοινών εθνικών φορολογικών κανόνων για έμμεσους φόρους, όπως ο ΦΠΑ, ή για άμεσους φόρους, όπως ό φόρος των εταιρειών. Ωστόσο, η τρέχουσα νομοθετική διαδικασία της ΕΕ για τα θέματα αυτά έχει τα μειονεκτήματά της, σύμφωνα με την Επιτροπή, καθώς απαιτεί ομόφωνη συμφωνία μεταξύ όλων των κρατών μελών προτού ληφθούν μέτρα. Η ομοφωνία αυτή ενδέχεται να μην επιτευχθεί ή να οδηγήσει σε μη βέλτιστες πολιτικές.

2.2.

Οι νομοθετικές προτάσεις στον τομέα του φόρου διέπονται από τα άρθρα 113 και 115 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). Και τα δύο άρθρα προβλέπουν ειδική νομοθετική διαδικασία μέσω της οποίας το Συμβούλιο ψηφίζει ομόφωνα για θέματα φορολογίας, ενώ ζητείται απλώς η γνώμη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

2.3.

Οι Συνθήκες περιέχουν επίσης τις αναγκαίες διατάξεις για την αλλαγή της διαδικασίας λήψης αποφάσεων από ομοφωνία σε ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο υπό ορισμένες προϋποθέσεις.

2.4.

Το άρθρο 48 παράγραφος 7 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ), η αποκαλούμενη ρήτρα «γέφυρας», επιτρέπει στα κράτη μέλη να μεταβούν από την ομοφωνία στην ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία ή από την ειδική νομοθετική διαδικασία στη συνήθη νομοθετική διαδικασία σε τομείς που διαφορετικά υπόκεινται σε ομοφωνία.

2.5.

Με την ανακοίνωσή της, η Επιτροπή αποσκοπεί στην έναρξη συζήτησης για τον τρόπο μεταρρύθμισης της διαδικασίας λήψης αποφάσεων στο πλαίσιο της φορολογικής πολιτικής της ΕΕ. Προβλέπεται μια σταδιακή μετάβαση σε τέσσερα στάδια προς την ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας σε ορισμένους τομείς της κοινής φορολογικής πολιτικής της ΕΕ.

2.5.1.

Κατά το πρώτο στάδιο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να συμφωνήσουν να προχωρήσουν στην ειδική πλειοψηφία για μέτρα που βελτιώνουν τη συνεργασία και την αμοιβαία συνδρομή στην καταπολέμηση της φορολογικής απάτης, της φοροδιαφυγής, καθώς και σε διοικητικές πρωτοβουλίες για τις επιχειρήσεις της ΕΕ, π.χ. εναρμόνιση των υποχρεώσεων υποβολής εκθέσεων.

2.5.2.

Στο δεύτερο στάδιο, η ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία ως χρήσιμο εργαλείο θα πρέπει να καλύπτει μέτρα κυρίως φορολογικού χαρακτήρα για τη στήριξη άλλων στόχων πολιτικής, όπως είναι για παράδειγμα η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, η προστασία του περιβάλλοντος ή η βελτίωση της δημόσιας υγείας.

2.5.3.

Η χρήση της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία σύμφωνα με το τρίτο στάδιο θα συμβάλει στον εκσυγχρονισμό ήδη εναρμονισμένων κοινοτικών κανόνων, όπως είναι οι κανόνες για τον ΦΠΑ και τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης.

2.5.4.

Το τέταρτο στάδιο θα επιτρέψει τη μετάβαση στην ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία για μεγάλα φορολογικά προγράμματα, όπως είναι η κοινή ενοποιημένη βάση φορολογίας εταιρειών (ΚΕΒΦΕ) και ένα νέο σύστημα φορολόγησης της ψηφιακής οικονομίας.

2.6.

Στην ανακοίνωση προτείνεται τα κράτη μέλη να καταλήξουν γρήγορα σε συμφωνία για την ανάπτυξη των σταδίων 1 και 2 και να εξετάσουν την ανάπτυξη των σταδίων 3 και 4 έως το τέλος του 2025.

2.7.

Η Επιτροπή ισχυρίζεται ότι, με την ισχύουσα διαδικασία λήψης αποφάσεων στη φορολογική πολιτική, αναδύονται τα ακόλουθα προβλήματα:

2.7.1.

Η ανάγκη ομόφωνης συμφωνίας δυσχεραίνει την επίτευξη συμβιβασμού, καθώς ένα μόνο κράτος μέλος μπορεί να αποτρέψει μια συμφωνία. Τα κράτη μέλη συχνά αποφεύγουν να διαπραγματευθούν σοβαρά για την εξεύρεση λύσεων στο Συμβούλιο, επειδή γνωρίζουν ότι μπορούν απλώς να ασκήσουν βέτο σε οποιοδήποτε αποτέλεσμα δεν τους αρέσει.

2.7.2.

Ακόμη και όταν επιτυγχάνεται ομόφωνα συμφωνία στον τομέα της φορολογίας, αυτή τείνει να βρίσκεται στο επίπεδο του ελάχιστου κοινού παρονομαστή, περιορίζοντας τον θετικό αντίκτυπο για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές ή καθιστώντας την εφαρμογή πιο περίπλοκη.

2.7.3.

Ορισμένα κράτη μέλη ενδέχεται να χρησιμοποιούν σημαντικές φορολογικές προτάσεις ως διαπραγματευτικό χαρτί έναντι άλλων απαιτήσεων που ενδεχομένως έχουν σε εντελώς χωριστές προτάσεις ή με σκοπό να ασκήσουν πίεση στην Επιτροπή για να υποβάλει νομοθετικές προτάσεις σε άλλους τομείς.

2.7.4.

Οι αποφάσεις που λαμβάνονται ομόφωνα μπορούν να ανακληθούν ή να τροποποιηθούν μόνο ομόφωνα. Το γεγονός αυτό τείνει να καθιστά τα κράτη μέλη υπερβολικά επιφυλακτικά, αμβλύνοντας τις φιλοδοξίες και αποδυναμώνοντας το τελικό αποτέλεσμα.

2.8.

Έχοντας την ίδια βαρύτητα κατά τη λήψη της απόφασης για την οριστική μορφή των πρωτοβουλιών της ΕΕ στον τομέα της φορολογικής πολιτικής, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει τη δυνατότητα να συμβάλει πλήρως στη διαμόρφωση της φορολογικής πολιτικής της ΕΕ.

2.9.

Δεν θα δοθεί νέα αρμοδιότητα στην ΕΕ, ούτε θα μειωθούν οι αρμοδιότητες των κρατών μελών. Η Επιτροπή υποστηρίζει επίσης ότι δεν θίγονται τα δικαιώματα των κρατών μελών να καθορίζουν τους συντελεστές φορολογίας των φυσικών ή νομικών προσώπων που κρίνουν σκόπιμους.

2.10.

Το κόστος της μη ανάληψης δράσης στη φορολογική πολιτική σε επίπεδο ΕΕ είναι, σύμφωνα με την Επιτροπή, υψηλό. Το κόστος της αργής προόδου όσον αφορά το οριστικό καθεστώς ΦΠΑ, την ΚΕΒΦΕ, τον φόρο επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και τον φόρο ψηφιακών υπηρεσιών υπολογίζεται σε περίπου 292 δισεκατομμύρια ευρώ και για τους τέσσερις τομείς (1).

3.   Γενικές και ειδικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τον φιλόδοξο στόχο της Επιτροπής να δρομολογηθεί η απαραίτητη συζήτηση, λαμβάνοντας υπόψη τον ευαίσθητο χαρακτήρα της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία σε φορολογικά ζητήματα. Στον 21ο αιώνα, μια επιτυχημένη φορολογική πολιτική πρέπει να δίνει στην ΕΕ τη δυνατότητα να αντιμετωπίζει τις οικονομικές και χρηματοοικονομικές μελλοντικές προκλήσεις. Ο κανόνας της ομοφωνίας στον τομέα της φορολογίας είχε νόημα τη δεκαετία του 1950, με έξι κράτη μέλη· τώρα, ωστόσο, φαίνεται ολοένα και περισσότερο πολιτικά αναχρονιστικός, νομικά προβληματικός και οικονομικά αντιπαραγωγικός.

3.2.

Η ΕΟΚΕ είχε επισημάνει, σε άλλες γνωμοδοτήσεις, ότι στήριζε την αλλαγή του κανόνα περί ομοφωνίας και ήταν ανοιχτή σε μια προσέγγιση ειδικής πλειοψηφίας (2). Η ΕΟΚΕ εκδίδει την παρούσα γνωμοδότηση λαμβάνοντας υπόψη αυτό το ιστορικό και αντιλαμβανόμενη το ρόλο της ως οργάνου που αγωνίζεται για την προώθηση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.

3.3.

Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, υπό τις παρούσες συνθήκες, για την επιτυχημένη εφαρμογή της ειδικής πλειοψηφίας πρέπει να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις που συνδέονται με ένα ευρύτερο πλαίσιο.

3.4.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, μετά τη λήψη απόφασης, τα τέσσερα προτεινόμενα βήματα θα πρέπει να εφαρμοστούν σταδιακά και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να διεξάγει εμβριθή και ολοκληρωμένη αξιολόγηση μετά από κάθε βήμα

3.5.

Η ομοφωνία στα ζητήματα φορολογίας επηρέασε και άλλες, ευρύτερες, προτεραιότητες πολιτικής της ΕΕ. Η φορολογία είναι επίσης θεμελιώδης για πολλά από τα πλέον φιλόδοξα σχέδια της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής και νομισματικής ένωσης (ΟΝΕ), της Ένωσης Κεφαλαιαγορών, της ψηφιακής ενιαίας αγοράς, του πλαισίου για το κλίμα και την ενέργεια ενόψει του 2030 και της κυκλικής οικονομίας. Η πρόταση της Επιτροπής για αναθεώρηση της οδηγίας για τη φορολόγηση της ενέργειας αποτελεί ένα ακόμη παράδειγμα.

3.6.

Η σταδιακή μετάβαση στην ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία θα συμβάλει στην αποτελεσματικότερη επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων σε μια εποχή που η δράση για την αλλαγή του κλίματος είναι πιο επείγουσα από ποτέ. Τα στοιχεία της Eurostat υποδηλώνουν ότι, κατά μέσο όρο, μόνον το 6 % των συνολικών φορολογικών εσόδων των χωρών της ΕΕ προέρχονται από περιβαλλοντικούς φόρους. Η συντριπτική πλειονότητα των εσόδων αυτών προέρχεται από φόρους που σχετίζονται με την ενέργεια και τις μεταφορές, με ελάχιστα έσοδα από φόρους επί της ρύπανσης ή της χρήσης των πόρων (κάτω του 0,1 %) (3).

3.7.

Η προτεινόμενη κοινή ενοποιημένη βάση φορολογίας εταιρειών (ΚΕΒΦΕ), που συζητείται τα τελευταία 20 χρόνια, εμπεριέχει, εάν σχεδιαστεί και εφαρμοστεί ορθά, σημαντικά οφέλη για τις επιχειρήσεις και τους πολίτες. Θα υπάρχει περιορισμός του κόστους συμμόρφωσης και της πολυπλοκότητας για τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις (και για όσες το επιλέγουν) στις συναλλαγές σε ολόκληρη την ΕΕ. Η ΚΕΒΦΕ μπορεί να διαδραματίσει βασικό ρόλο στην καταπολέμηση του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού και να συμβάλει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο φορολογικό σύστημα εκ μέρους των πολιτών (4).

3.8.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη μεταρρύθμιση του φόρου προστιθέμενης αξίας της ΕΕ (ΦΠΑ). Ελλείψει συμφωνίας για το συγκεκριμένο ζήτημα, 147 δισεκατ. ευρώ ΦΠΑ παραμένουν ανείσπρακτα κάθε χρόνο λόγω της φοροδιαφυγής, της φοροαποφυγής και της αδύναμης συλλογής εσόδων των κρατών μελών. Το σημερινό σύστημα είναι ιδιαίτερα κατακερματισμένο και πολύπλοκο και, κατά συνέπεια, μειώνει και στρεβλώνει το εμπόριο και τις επενδύσεις δημιουργώντας περιττές και εκτεταμένες διοικητικές επιβαρύνσεις και εμπορικούς φραγμούς για τις επιχειρήσεις (5). Η απάτη στον τομέα του ΦΠΑ στοιχίζει στους δημόσιους προϋπολογισμούς περίπου 50 δισεκατ. ευρώ ετησίως.

3.9.

Οι αποκλίνουσες φορολογικές πολιτικές που προέκυψαν στην ενιαία αγορά έχουν αρνητικές συνέπειες. Ο κατακερματισμός αποδυναμώνει την ενότητα της ενιαίας αγοράς και δημιουργεί υψηλότερο κόστος για τις φορολογικές βάσεις όπως η εργασία, το εισόδημα και η κατανάλωση. Στην ουσία, οι εργαζόμενοι και οι καταναλωτές σε όλη την Ευρώπη πληρώνουν την έλλειψη συναίνεσης μεταξύ των κρατών μελών. Επιπλέον, τα αποκλίνοντα φορολογικά συστήματα αποτελούν εμπόδιο για τις ΜΜΕ που προσπαθούν να δραστηριοποιηθούν στην ενιαία αγορά.

3.10.

Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση του γεγονότος ότι η φορολογική πολιτική ήταν ανέκαθεν στενά συνδεδεμένη με την κυριαρχία των κρατών μελών, καθώς έχει ύψιστη σημασία για ορισμένα από αυτά.

3.11.

Το σχέδιο του ΟΟΣΑ για τη διάβρωση της φορολογικής βάσης και τη μετατόπιση κερδών (BEPS) (6) προσδιόρισε ότι το εύρος της BEPS πριν από τη θέσπιση τυχόν μέτρων για την καταπολέμηση της απάτης κ.λπ. ανερχόταν συνολικά σε 100-240 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ (7). Η Υπηρεσία Έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υπολόγισε ότι τα σχετικά στοιχεία για την ΕΕ είναι της τάξης των 50-70 δισεκατ. ευρώ (8). Αυτό ισοδυναμεί με 0,35 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ.

3.12.

Επί του παρόντος, ο πολιτικός ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε φορολογικά ζητήματα είναι απλώς συμβουλευτικός όσον αφορά τις πολιτικές απαντήσεις. Με την υιοθέτηση της στροφής από την ομοφωνία στην ειδική πλειοψηφία, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στα φορολογικά θέματα.

3.13.

Η Επιτροπή σκοπεύει να δρομολογήσει συζήτηση σχετικά με το πώς μπορεί να μεταρρυθμιστεί καλύτερα ο τρόπος με τον οποίο η ΕΕ ασκεί τις προκαθορισμένες αρμοδιότητές της στον τομέα της φορολογίας. Η προοδευτική μετάβαση προς την πλήρη εφαρμογή της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία προτείνεται να επέλθει σε συγκεκριμένους τομείς πολιτικής που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για όλα τα κράτη μέλη. Με την ανακοίνωσή της, η Επιτροπή δεν επιδιώκει να δημιουργήσει νέες αρμοδιότητες για την ΕΕ. Σκοπός της δεν είναι ούτε η μετάβαση προς ένα σύστημα εναρμονισμένων φορολογικών συντελεστών για φυσικά πρόσωπα και εταιρείες σε ολόκληρη την ΕΕ.

3.14.

Ο φορολογικός ανταγωνισμός συχνά δημιουργεί αυξανόμενες πιέσεις στους δημόσιους προϋπολογισμούς. Όταν αυτό συμβαίνει, όχι μόνο επιτείνει τις εκτεταμένες ανισορροπίες της κατανομής, αλλά και αποδυναμώνει την πλευρά της ζήτησης και είναι, συνεπώς, επιβλαβές για την οικονομική ανάπτυξη. Στο πλαίσιο των ευρωκρίσεων, λόγω των δημοσιονομικών περιορισμών, έχουν τεθεί σε εφαρμογή αυστηρές πολιτικές λιτότητας.

3.15.

Ανταγωνιστικότητα και δημοσιονομική σταθερότητα. Επιπλέον, οι περιορισμένοι δημόσιοι προϋπολογισμοί συχνά ασκούν πίεση στην ανταγωνιστικότητα εξαιτίας της έλλειψης ευκαιριών για τη χρηματοδότηση μελλοντικών επενδύσεων, για παράδειγμα στις υποδομές, την ψηφιοποίηση ή την έρευνα και ανάπτυξη. Τέλος, υπάρχουν επίσης αλληλεξαρτήσεις μεταξύ της δημοσιονομικής σταθερότητας και της σταθερότητας των χρηματοπιστωτικών αγορών.

3.16.

Μέτρα κατά της φοροαποφυγής. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει καθοριστική σημασία σε ζητήματα παγκόσμιας σημασίας. Παρότι ο φορολογικός ανταγωνισμός αποτέλεσε στο παρελθόν παράγοντα επίλυσης εγχώριων δημοσιονομικών προβλημάτων για ορισμένα κράτη μέλη, η πρόσφατη υιοθέτηση μέτρων κατά της φοροαποφυγής έδειξε προθυμία και διάθεση ενίσχυσης του διαφανούς και δίκαιου φορολογικού ανταγωνισμού.

3.17.

Φορολογική πολιτική της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι το ευρωπαϊκό εγχείρημα βασίζεται στην προϋπόθεση να διαθέτουν όλα τα κράτη μέλη, ανά πάσα στιγμή, ικανές ευκαιρίες συμμετοχής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Πρωταρχικό ζητούμενο είναι η δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος, τόσο για την ΕΕ όσο και για τα επιμέρους κράτη μέλη.

3.18.   
Φορολογικός σχεδιασμός και φοροδιαφυγή

3.18.1.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει —και επικροτεί— την πρόοδο που σημειώθηκε σε επίπεδο ΕΕ όσον αφορά την καταπολέμηση του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού και της φοροδιαφυγής, αλλά και τη βελτίωση του συστήματος του φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ). Κατά την τρέχουσα εντολή της Επιτροπής, εγκρίθηκαν περίπου 14 προτάσεις περισσότερες από τα προηγούμενα 20 χρόνια στον φορολογικό τομέα (9). Οι κανόνες διαφάνειας έχουν ενισχυθεί ώστε να περιλαμβάνουν πολύ περισσότερες ανταλλαγές πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών σχετικά με τις διασυνοριακές φορολογικές υποθέσεις των πολιτών και των μεγάλων επιχειρήσεων. Η είσπραξη του ΦΠΑ βελτιώθηκε με νέους κανόνες για τις ηλεκτρονικές πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών, καθώς και με νέα μέσα διασυνοριακής συνεργασίας για την αντιμετώπιση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ (10).

3.18.2.

Έλλειψη προόδου σε ορισμένους τομείς. Η ΕΟΚΕ οφείλει να επισημάνει ότι δεν έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσον αφορά τη μεταρρύθμιση της εταιρικής φορολογίας, κυρίως λόγω της έλλειψης πολιτικής βούλησης στο Συμβούλιο. Επίσης, παραμένουν στάσιμες σημαντικές προτάσεις σχετικά με τη φορολόγηση των ψηφιακών υπηρεσιών και τη φοροαποφυγή, λόγω του συστήματος ψηφοφορίας με ομοφωνία.

3.18.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η φορολογική πολιτική, γενικά, και η καταπολέμηση της φορολογικής απάτης πρέπει να παραμείνουν τομείς πολιτικής προτεραιότητας για τη νέα Επιτροπή. Λαμβάνοντας υπόψη τα πολυάριθμα σκάνδαλα φορολογικών παραδείσων (LuxLeaks, Panama Papers, Paradise Papers κ.λπ.), σε συνδυασμό με τις τελευταίες εκτιμήσεις περί φοροδιαφυγής εντός της ΕΕ, οι οποίες κάνουν λόγο για περίπου 825 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως (11), η ΕΟΚΕ εκφράζει την υποστήριξή της σε ένα αυστηρό χρονοδιάγραμμα.

3.18.4.

Τα καλύτερα αποτελέσματα στην καταπολέμηση της διασυνοριακής φορολογικής απάτης μπορούν να επιτευχθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ επικρίνει το γεγονός ότι σημαντικές νομοθετικές προτάσεις επί του θέματος παρέμειναν σε εκκρεμότητα στο Συμβούλιο. Πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρομέτρου δείχνει ότι τρεις στους τέσσερις Ευρωπαίους πιστεύουν ότι η καταπολέμηση των καταχρηστικών φορολογικών πρακτικών πρέπει να αποτελεί ευρωπαϊκή προτεραιότητα (12).

3.18.5.

Μη συνεργαζόμενες περιοχές δικαιοδοσίας. Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δημοσίευση, για πρώτη φορά, του Ενωσιακού καταλόγου μη συνεργαζόμενων περιοχών δικαιοδοσίας σε φορολογικά θέματα, τον Δεκέμβριο του 2017, και την αναθεώρησή του έκτοτε (13). Η μέθοδος του «μαύρου» και του «γκρίζου» καταλόγου που θέσπισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τυγχάνει της πλήρους υποστήριξης της ΕΟΚΕ (14). Υπό το φως των σκανδάλων «Panama Papers» και «Paradise Papers», η ΕΟΚΕ έχει ήδη καλέσει τα κράτη μέλη να εξαλείψουν τα νομικά κενά που επιτρέπουν τον επιθετικό φορολογικό σχεδιασμό (15). Οι μη συνεργαζόμενες περιοχές δικαιοδοσίας αποτελούν απειλή για την εσωτερική αγορά της ΕΕ (16).

3.19.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη ευρύτερης διαδικασίας για τη δυνητική πρόοδο προς την κατεύθυνση της ειδικής πλειοψηφίας, η οποία απαιτεί χρόνο και συγχρονισμό με άλλες πρωτοβουλίες πολιτικής.

3.19.1.

Ένας ισχυρός προϋπολογισμός της ΕΕ θα επιτρέψει χρηματοπιστωτικές μεταφορές ως αποζημίωση για κλυδωνισμούς ή συγκριτικά μειονεκτήματα. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ομάδα Υψηλού Επιπέδου για τους ιδίους πόρους, που θεσπίστηκε προκειμένου να εξετάσει πώς η πλευρά εσόδων του προϋπολογισμού της ΕΕ μπορεί να καταστεί πιο απλή, διαφανής, δίκαιη και δημοκρατικά υπόλογη, επισημαίνει τη σημασία μιας ευρωπαϊκής φορολογικής πολιτικής (17).

3.19.2.

Ο καλύτερος συντονισμός της οικονομικής πολιτικής θα μπορούσε να εξαλείψει την ανάγκη αντιστάθμισης των ασυντόνιστων εθνικών φορολογικών κανόνων. Η οικονομία της ΕΕ θα είναι πιο αποτελεσματική εντός πλαισίου διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, στοχευμένων επενδύσεων, δίκαιης φορολόγησης, δίκαιων εμπορικών συμφωνιών, αποκατάστασης της ηγετικής θέσης στον τομέα της καινοτομίας και ολοκλήρωσης της ενιαίας αγοράς.

3.19.3.

Ωστόσο, είναι επίσης ζωτικής σημασίας να υλοποιηθεί η ενιαία αγορά. Οι κανόνες σχετικά με την απαγόρευση των διακρίσεων και οι τέσσερις ελευθερίες που εγγυάται η Συνθήκη θα πρέπει από μόνες τους να διασφαλίζουν την εκπλήρωση των προϋποθέσεων για μια ενιαία αγορά. Οι εξελίξεις στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων και ο αριθμός των υποθέσεων παράβασης επίσης καταδεικνύουν ότι η Επιτροπή διαθέτει μέσα για τη διόρθωση τέτοιου είδους στρεβλώσεων. Υπάρχει ανάγκη ουσιαστικών αναλυτικών εργασιών για την αξιολόγηση του βαθμού στον οποίο τα ισχύοντα μέτρα είναι ανεπαρκή.

---

(1)  COM(2019) 8 final, σ. 4.

(2)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ ΕΕ C 230 της 14.7.2015, σ. 24· γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ ΕΕ C 434 της 15.12.2017, σ. 18· γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ ΕΕ C 271 της 19.9.2013, σ. 23· γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ ΕΕ C 332 της 8.10.2015, σ. 8.

(3)  Euractiv — Ώρα να απαλλαγούμε από τον κανόνα της ομοφωνίας της ΕΕ στα οικολογικά φορολογικά ζητήματα.

(4)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ, ΕΕ C 434 της 15.12.2017, σ. 58.

(5)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ, ΕΕ C 237 της 6.7.2018, σ. 40.

(6)  https://www.oecd.org/tax/beps/

(7)  http://www.oecd.org/ctp/oecd-presents-outputs-of-oecd-g20-beps-project-for-discussion-at-g20-finance-ministers-meeting.htm

(8)  http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-16-160_el.htm

(9)  Επίτροπος Moscovici, tweet στις 13 Φεβρουαρίου 2019.

(10)  Γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ: ΕΕ C 237 της 6.7.2018, σ. 40 και ΕΕ C 283 της 10.8.2018, σ. 35.

(11)  Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο — Έκθεση σχετικά με το οικονομικό έγκλημα, τη φοροδιαφυγή και τη φοροαποφυγή.

(12)  Ειδήσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου: Φοροδιαφυγή.

(13)  https://www.consilium.europa.eu/media/31945/st15429en17.pdf

(14)  https://www.oxfam.org/en/even-it/full-disclosure-eus-blacklist-tax-havens

(15)  https://www.eesc.europa.eu/el/node/56888

(16)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ ΕΕ C 229 της 31.07.2012, σ. 7.

(17)  Η μελλοντική χρηματοδότηση της ΕΕ («έκθεση Monti»). Δεκέμβριος 2016.